Reichsarbeitsdienst (Służba Pracy Rzeszy)

Reichsarbeitsdienst (Służba Pracy Rzeszy) była masową organizacją przystosowania obywatelskiego i wojskowego młodzieży w III Rzeszy. Powstała na polecenie Hitlera przez Konstantina Hierla. Celem RAD-u było kształcenie postaw młodzieży wobec państwa poprzez pracę. Początkowo do organizacji przystępowali ochotnicy. 26 czerwca 1935 r. wprowadzono w III Rzeszy zarządzenie o obowiązku sześciomiesięcznej pracy na rzecz państwa, a obowiązek miał być wypełniony pracą w Reichsarbeitsdienst. Zarządzeniu temu podlegali mężczyźni w wieku od 18 do 25 lat, a od 4 września 1939 r. również kobiety. Po wybuchu II wojny światowej RAD traktowano jako formację pomocniczą Wehrmachtu.
Obóz Reichsarbeitsdienst w Legnicy mieścił się na terenie Nowej Wsi Legnickiej (Neuhof). M 229, M 230, M 231, M 233, M 234 to numery meldunkowe tej organizacji w Liegnitz.
Legnicki RAD tworzył grupę nr 102, w skład którego wchodziło siedem oddziałów:
RAD-Abteilung 1/102 "Wahlstatt", Liegnitz-Neuhof
RAD-Abteilung 2/102 Haynau (Chojnów)
RAD-Abteilung 3/102 Raudten (Rudna)
RAD-Abteilung 4/102 Löwenberg (Lwówek Śląski)
RAD-Abteilung 5/102 "Friedrich von Logau" Mühlraedlitz (Miłoradzice)
RAD-Abteilung 6/102 Schönau a.d. Katzbach (Świerzawa)
RAD-Abteilung 7/102 "Adalbert von Bredow" Lüben (Lubin)

Źródło: wikipedia

Wzorcowy obiekt Służby Pracy Rzeszy
Obóz oddziału szkoleniowego w Neuhof
Liegnitzer Tageblatt, Legnica, 28 września 1934

Na wschód od szosy w kierunku Jawora, na trasie pomiędzy Neuhof a Oynas istnieje od czerwca obóz Służby Pracy Rzeszy oddziału szkoleniowego Dowództwa 10 (Arbeitsgau 10). Obecnie w obozie znajduje się siedem baraków, szopa na narzędzia, magazyn obozowy, itd. Uprzednio obóz ten znajdował się w Neuhammer (Świętoszów). Dwa wysokie maszty flagowe znaczą obóz już z daleka. Wejście na teren obozu prowadzi obok budki wartowniczej. Przed barakami po prawej i lewej stronie drogi dojazdowej znajduje się trawnik założony przez pracowników obozu i z miłością przez nich pielęgnowany. Podwórze obozu, które ze wszystkich czterech stron graniczy z barakami, położne jest około ¾ metra niżej. Przed każdym barakiem znajdują się kamienne stopnie. Nasyp pomiędzy schodami wejściowymi pokryty jest trawą. Żółty kolor piasku, którym wysypano podwórze, świeża zieleń trawnika wraz z jasnoszarą barwą baraków oferują przyjazny i pięknie skomponowany obraz.
W celu wybudowania obozu niezbędne było wykonanie poważnych prac ziemnych, gdzie miejscami trzeba było usypać bardzo dużo ziemi. Usunięto przy tym wzgórze graniczące z terenem obozu. Po stronie północnej obozu leży plac rekreacyjny. Został on usypany w kształcie półkola z tarasami, co daje obozowi harmonijne wykończenie. Wszystko zostało wybudowane przez samych członków obozu. Dzięki temu udało się zaprezentować talent niektórych z pracowników, a niektóre z ich pomysłów zostały wprowadzone w życie.
Podczas kursu trwającego trzy miesiące oddział szkoleniowy przygotowuje członków do roli dowódcy oddziału. Mężczyźni będący pracownikami obozu to ludzie krzepcy i zahartowani w sporcie. Należy również dodać, że do obozu w Neudorf trafiają tylko ci, którzy sprawdzili się już w innych obozach. Oprócz zajęć sportowych, lekcji poglądowych i praktycznej pracy mieszkańcy obozu są również szkoleni w oparciu o wykłady o tematyce narodowo-politycznej. Ponadto szkolenie obejmuje również zajęcia z prac technicznych prowadzonych na wolnym powietrzu, jak na przykład, układanie szamba, kopanie rowów, budowa drenażu oraz melioracja.
Zwiedzanie obozu przysparza wspaniałych wrażeń. Każda izba w obozie poprzez praktyczne wyposażenie w pełni odpowiadające celowi danego pomieszczenia oraz towarzysząca mu czystość oddziaływają na zwiedzającego bardzo zachęcająco. Koleżeńskie życie scala ludzi, co pozwala na utworzenie jednej wspólnoty zarówno z maturzystów, doktorów jak i niewykwalifikowanych robotników. Jeden uczy się, jak pokonywać trudności, a także poznaje radości drugiego oraz różne grupy zawodowe; człowiek szanuje dokonania drugiego człowieka. W kilku barakach znajdują się pomieszczenia do prowadzenia zajęć, służące zarazem jako jadalnie. Zarówno dowódcy jak i pracownicy zasiadają tam przy jednym stole. Rzut oka do szafy z materiałami do nauczania upewnia o zawartej w nich bogatej treści. W niektórych z sąsiadujących baraków znajduje się umywalnia i prysznic, a graniczą z nimi pralnie i maszynownia. Również tam, poza czysto technicznymi zajęciami, pracownicy wykonują inne przeróżne prace. Wybudowano tu również piwnicę, a na folwarku, do którego prowadzi specjalna droga, znajduje się chlew, którego podopieczni odpowiednio przerabiają resztki z kuchni.
Wspaniałą kantynę urządzono w stylu wiejskim; jej największą dekorację stanowi wielki, mający ponad 100 lat wiejski zegar stojący. W kierunku drogi leży mały ogród. Jeden z pracowników w kamieniu z granitu postawił pomnik pierwszemu dowódcy obozu, który w międzyczasie został przeniesiony do Poczdamu. Stoły i krzesła ustawione pośród zieleni zapraszają do odpoczynku. Z kantyną graniczy kuchnia wyposażona w nowoczesny sprzęt. Obok kuchni droga dojazdowa prowadzi do budki wartowniczej. Wysokie drzewa, które posadzono dopiero latem, z czasem będą dawały dużo cienia.
W przyszłości obóz będzie jeszcze rozbudowany. Współcześnie otrzyma on własną instalację oświetleniową. W ciągu kilku następnych dni ten wzorcowy obóz odwiedzi przywódca Służby Pracy Rzeszy Hierl. Za szczególne osiągnięcia Arbeitsgau 10 został wyróżniony podczas wiecu partyjnego w Norymberdze.

Tłumaczenie: Iwona Wilcox